SICAKLIK STRESİ: Hayvanlarınızı Tehdit Eden Sessiz Tehlike!

3 Temmuz 2025

SICAKLIK STRESİ: Hayvanlarınızı Tehdit Eden Sessiz Tehlike!

Sıcaklık stresi, hayvanların çevresel sıcaklık ve nem koşullarına uyum sağlayamaması sonucu ortaya çıkar. Özellikle sığırlar, koyunlar ve keçiler gibi çiftlik hayvanları yüksek sıcaklıkta yem tüketimlerini azaltır, verimleri düşer, bağışıklıkları zayıflar ve hatta ölümlere kadar varan ciddi sağlık sorunları yaşayabilirler.

Yaz aylarının yaklaşmasıyla birlikte artan hava sıcaklıkları, sadece biz insanlar için değil, çiftlik hayvanları için de ciddi bir risk oluşturmaktadır. Bu riskin adı: “Sıcaklık stresi”

Burak AYCAN (Ar-Ge Uzmanı - Ziraat Yük. Müh./ Zooteknist)

Sıcaklık Stresi Nedir?

Sıcaklık stresini kısaca hayvanın konfor sıcaklığının üzerindeki ortam sıcaklığına verdiği olumsuz tepki olarak tanımlayabiliriz. Hayvanlar için ideal konfor sıcaklığı türlere ve yaşa göre değişmektedir.

Hangi Hayvan Kaç Dereceye Kadar Rahat?

Sıcaklık stresi altındaki hayvanlar birtakım belirtiler gösterir. Bunlar yem tüketiminde azalma, solunum sayısında artış (hızlı ve sık nefes), salya artışı, yatma süresinde azalma, süt ve canlı ağırlık artışında düşüşler ve davranış bozukluklarıdır. Yaşanan bu olumsuzlukların en önemli etkisi verimde yaşattığı performans kayıplarıdır.

Süt verimi sıcaklık stresi altında %10-25 oranında düşüş gösterebilir. Süt yağlarında düşme görülür. Sağmal hayvanlarda verim kaybı sadece süt ile kalmaz. Döl verimi problemleri de sık görülür ve döl tutma oranları düşer. Bağışıklık sistemi stres altında zayıflayan bu hayvanların hastalıklara karşı direnci de azalmaktadır. Yüksek verimli süt inekleri ve buzağılar daha yüksek risk altındadırlar.

Besi hayvanlarında kuru madde tüketiminin düşmesine bağlı olarak günlük canlı ağırlık kazancı düşer. Kilo alımları yavaşlar.

Sıcaklık Stresine Karşı Neler Yapılabilir?

Sıcaklık stresine karşı alınacak önlemler birkaç başlık altında toplanabilir. İşletmelerde uygulanacak olan bu önlemlerin mümkün oldukça birlikte uygulanması başarı oranını artırmaktadır.

Sıcaklık stresine karşı alınacak önlemleri, hayvanların yaşadığı ortamın fiziksel koşullarını iyileştirmek ve rasyonlarda bazı düzenlemeler yapmak şeklinde ikiye ayırabiliriz.

Barınaklarımız İçin Neler Yapalım?

Açık alanlarda gölgelik sağlanmalıdır. Ahırlar serin, havadar ve rutubetsiz olmalıdır. Çatı izolasyonu sağlanmalıdır. Ahır içerisinde yeterli hava akışı sağlanmalı, gerekli olduğunda fanlar ve ıslatma sistemleri ile hayvanlar ve ortam serinletilmelidir. Ahırda bulunan suluk sayıları kontrol edilmeli, hayvan sayısına yeterli oranda suluk bulunmalı ve sağlanan içme suyu temiz, serin ve havalandırılmış olmalıdır. Yaz aylarında hayvanların su tüketiminin yaklaşık %50 oranında arttığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Beslemede Nelere Dikkat Edelim?

Rasyonların kaba yem – kesif yem oranında dikkat edilmeli, yoğun kesif yem kullanımından kaçınılmalıdır. Rasyonda enerji kaynaklarını nişasta kaynaklarından yağa kaydırmak fayda sağlar. Özellikle bu dönemde rasyonların bypass yağ, organik mineraller ve antioksidanlar tarafından desteklenmesi gerekir.

Rasyonun TMR (Toplam Karma Rasyon) partikül boyutu iyi ayarlanmalı, hayvanın kesif yem seçmesine olanak sağlamayacak boyutta olması gerekmektedir. Yaz aylarında rasyona su ilavesi mutlaka yapılmalı 1 ton karmaya yaklaşık 30-60 litre su ilave edilmelidir. Bu dönemde terleme yolu ile hayvanın elektrolit dengesi bozulacağından rasyonda ilave elektrolitler kullanılmalı, rasyonun DCAD değeri yükseltilmeli ve asidozis tehlikesine karşı işkembe tamponlayıcıları mutlaka ilave edilmelidir. Ayrıca yemleme saatlerine dikkat edilmeli, günün erken saatlerine ve akşam saatlerine kaydırılmalıdır.

Hayvanların nakliyesi, aşılama gibi stres veren uygulamalar günün sıcak saatlerinde yapılmamalıdır.

Balyem Ar-Ge Öneriyor! “Sıcaklık stresinin besleme ayağı yönetilirken işkembe tamponlayıcıları büyük önem taşır. Bu tamponlayıcı maddeler doğru oran ve miktarda kullanıldıklarında etkilidirler. Firmamızın Ar-Ge çıktısı ürünü olan “NÖTR10” zengin tamponlayıcı madde ve canlı maya içeriği ile sıcaklık stresi ile mücadelede etkin rol oynar. “

Sonuç, sıcaklık stresi, işletmelerde göz ardı edilmemesi gereken ekonomik ve hayati tehdit oluşturan bir unsurdur. Özellikle yüksek verimli hayvanlarda, alınacak basit ama etkili önlemlerle hem hayvan refahını artırabilir hem de ciddi verim kayıplarının önüne geçebilirsiniz.

“Hayvanlarınızın sessizce yaşadığı bu stresi ilk siz fark edin, önleminizi şimdiden alın!”

KAYNAKLAR

  1. West, J.W. (2003). Effects of heat-stress on production in dairy cattle. Journal of Dairy Science, 86(6), 2131–2144.
  2. NRC (2001). Nutrient Requirements of Dairy Cattle, 7th Rev. Ed.
  3. Bernabucci et al. (2010). The effects of heat stress in ruminant livestock and strategies for alleviation. Animal, 4(7), 1167–1183.
  4. Polsky, L., & von Keyserlingk, M.A.G. (2017). Invited review: Effects of heat stress on dairy cattle welfare. Journal of Dairy Science, 100(11), 8645–8657.
  5. Türkiye Şartlarında Sıcaklık Stresine Karşı Alınabilecek Önlemler. (Tarımsal Yayım Materyalleri, TAGEM, 2020)